NABİZADE NAZIM’IN ESERLERİNDE BİLİNÇ SUNUMU: PSİKO-ANLATI VE ALINTILI MONOLOG

Nabizade Nazım, 19. yüzyıl Türk edebiyatında gerçekçilik söz konusu olduğunda akla ilk gelen yazarlardandır. Gerçeklik, felsefe ve bilim ile iç içe bir edebiyat sunan Nazım’ın eserlerinde insan düşüncesinin nasıl sunulduğu, bunun kurguya etki ettiği de önemli meseledir. eserleri Dorrit Cohn’un Şeffaf Zihinler adlı eserinde ortaya sürdüğü bilinç sunumu kavramı üzerinden değerlendirildiğinde, kurmacada rol üstlenen anlatıcı kahramanın zihinlerinden geçenleri aktarmalarının gerçekçilikle doğrudan bağlantılı olduğu görülür. Bu makalede, için önerdiği iki kavram olan psiko-anlatı alıntılı monologdan yola çıkarak tek romanı Zehra bütün hikâyeleri değerlendirilmiştir. Onun monolog sayısı gerek psiko-anlatının kullanılma sayısına nazaran, gerekse anlatıların genel hacmi içerisinde oldukça azdır bunlar tırnak işaretleri, zaman kipinin değişimi, ünlem soru “dedi” veya “diye düşündü” gibi fiilin kullanımı aracılığıyla belirginleştirilirler. En uç noktada sadece kipi değişiminin olduğu, başka hiçbir işaretin bulunmadığı monologlar yer alır. tarzdaki monologların sayısının daha az oluşu da anlatıcının sözü kurmaca varlığa bırakmama, yani anlatı içerisindeki hâkimiyetini kaybetmeme isteğiyle bağlantılıdır. Alıntılı eserlerinde, varlık arasındaki mesafeyi vurgulamak yoğun duygu durumlarını sunmak kullanılırlar. Yoğun durumlarının sunulması esnasında sözün bırakılması ise çift taraflı olarak işler; yandan varlığın tüm duygusal yönelimleriyle gerçek insana benzemesini sağlarken bu konuda aradan çekilmesiyle birlikte durumu “müdahalesiz” şekilde sunabilmesini sağlar.